Z okazji przypadającej w 2025 roku 100. rocznicy urodzin Wojciecha Jerzego Hasa Stowarzyszenie Kin Studyjnych zaprasza na wyjątkowy przegląd filmów reżysera zatytułowany HAS. KRONIKI WYOBRAŹNI. Przegląd odbędzie się w ponad 60 kinach studyjnych w całej Polsce. Na ekrany powrócą wszystkie filmy w wersjach odrestaurowanych cyfrowo oraz z angielskimi napisami. W Kinie Pionier 1907 w Szczecinie podzielony zostanie na dwie części. Pierwsza odsłona odbędzie się w dniach 4-10 kwietnia 2025 z okazji setnej rocznicy urodzin i pokazanych zostanie siedem pierwszych filmów Hasa. Druga część zaplanowana została na październik z okazji 25. rocznicy śmierci mistrza.

Przegląd stwarza widzom niepowtarzalną okazję do przypomnienia sobie, a niekiedy do odkrycia na wielkim ekranie twórczości tego jednego z najwybitniejszych polskich reżyserów. Wypełnione alegoriami, surrealistycznymi obrazami i psychologicznymi portretami dzieła, zmuszają do refleksji nad kondycją człowieka i jego miejscem w świecie. Nieustająco zachwycają, inspirują i fascynują. A idealnym miejscem dla tych „kronik wyobraźni” jest kino studyjne.

W PROGRAMIE ZNAJDĄ SIĘ:

Pętla (1957)

czas trwania | 96’

Jeden dzień z życia Kuby, intelektualisty-alkoholika. O osiemnastej ma pójść z narzeczoną Krystyną do lekarza po pigułki, które, jak próbuje wierzyć, pozwolą mu otworzyć nowy, trzeźwy rozdział. Telefony od znajomych nie pozwalają jednak spokojnie doczekać w domu czasu wizyty. Kuba wychodzi na miasto, a wędrówka po nim uświadomi mu, że jego życia nie da się zacząć na nowo…

Jeden z najdojrzalszych debiutów w historii kina. Inspirowana francuskim czarnym realizmem poetyckim i niemieckim ekspresjonizmem ekranizacja opowiadania Marka Hłaski z wielką kreacją Gustawa Holoubka, odtąd ulubionego aktora reżysera. Pierwsza autorska adaptacja Hasa, który literacki pierwowzór podporządkował własnej poetyce i problematyce, czyniąc z obyczajowej opowieści o warszawskim alkoholiku historię egzystencjalną o samotnym, wyobcowanym artyście nieradzącym sobie z życiem. Bohater-outsider, eksponowana scenografia (słynna „rupieciarnia Hasa”), pesymistyczna wizja świata, fatalizm ludzkiego losu, niszczycielska siła czasu – wszystko to stanowi zapowiedź dalszej twórczości.

Pokaz w Kinie Pionier 1907: 4 kwietnia 2025

Pożegnania (1958)

czas trwania | 97’

Wiosna 1939 roku. Maturzysta Paweł, chłopak z dobrego domu, w ramach antymieszczańskiego, młodzieńczego buntu spędza wieczór w nocnym lokalu. Z poznaną tam fordanserką Lidką jadą potem do Podkowy Leśnej. W pensjonacie „Quo vadis” między młodymi zdaje się rodzić uczucie, przerwane jednak interwencją ojca Pawła, a wkrótce i wojną. Kilka lat później, już po powstaniu warszawskim, los zetknie ich znowu…

Nostalgiczny melodramat z historią w tle. Wykorzystująca gatunkowe konwencje autorska adaptacja głośnej powieści Stanisława Dygata. Film przez tematykę wojenną wpisujący się w tzw. nurt psychologiczny szkoły polskiej, przede wszystkim, jako druga fabuła Hasa, stanowi rozwinięcie poetyki debiutanckiej „Pętli”. Wycofany bohater-intelektualista, poczucie przemijania i końca pewnego świata, willa „Quo vadis” jako najsłynniejsza hasowska rupieciarnia – to już rozpoznawalne cechy autorskiego stylu. „Pożegnania” pozostają też wciąż niezwykłą love story, z niebanalną parą kochanków i pierwszym powojennym przebojem wylansowanym przez kino, śpiewaną przez Sławę Przybylską niezapomnianą piosenką „Pamiętasz, była jesień” w tle.

Pokaz w Kinie Pionier 1907: 5 kwietnia 2025

Wspólny pokój (1959)

czas trwania | 92’

Międzywojenna Warszawa. Młody poeta, Lucjan Salis po powrocie z Zakopanego, gdzie leczył gruźlicę, wprowadza się do sublokatorskiego pokoju. Chce wierzyć, że wyzdrowieje i będzie pisał. Pozostali lokatorzy – literat Stukonis, student prawa Bednarczyk – oraz zaprzyjaźniony z nimi ekscentryczny „Dziadzia”, artysta życia, podobnie niespełnieni, funkcjonujący na marginesie rzeczywistości, także żyją iluzjami.

Adaptacja wydanej w 1932 roku i wówczas skandalizującej („pornograficzny paszkwil”) środowiskowej powieści Zbigniewa Uniłowskiego, który sportretował w niej członków literackiej grupy „Kwadryga”. Has odczytał ją po swojemu, ignorując ów towarzysko-personalny podtekst, łagodząc naturalistyczny ton i widząc w losach bohaterów historię bardziej uniwersalną, opowieść o młodych, niespełnionych artystach, wrażliwych outsiderach pogrążonych w marazmie i kultywujących swe wyobcowanie. Trzeci w dorobku reżysera film potwierdzający jego osobne miejsce w polskim kinie, zrealizowany z ulubionymi aktorami – z Gustawem Holoubkiem i Ireną Netto na czele – i pierwszy ze scenografem Jerzym Skarżyńskim, odtąd stałym współpracownikiem.

Pokaz w Kinie Pionier 1907: 6 kwietnia 2025

Rozstanie (1960)

czas trwania | 73’

Polska prowincja początku przełomu lat 50 i 60. XX wieku. Magdalena, warszawska aktorka teatralna, przyjeżdża do rodzinnego miasteczka na pogrzeb dziadka. Choć na pozór wydaje się, że czas się tutaj zatrzymał, bohaterka szybko przekonuje się, że miejsce, które dotąd wydawało się jej stałym punktem świata – już nim nie jest. Śmierć dziadka zmienia relacje z gosposią Wiktorią, niegdyś bliską, a teraz zaskakująco obcą. Do opuszczonych przez zmarłego pokojów ustawia się kolejka chętnych lokatorów… Jedyny jasny punkt tej pożegnalnej wizyty to spotkanie z poznanym w pociągu młodzieńcem, Olkiem, wyraźnie zafascynowanym piękną aktorką.

Adaptacja opowiadania Jadwigi Żylińskiej. Komedia sentymentalna – jak nazwał ją sam Has – i kolejna w jego twórczości gra melodramatycznymi konwencjami, gdzie za gatunkowym kostiumem kryje się podszyta melancholią opowieść o przemijaniu, niemożności powrotu do przeszłości, poczuciu samotności. Kameralne kino stanowiące wizytówkę stylu reżysera, z Lidią Wysocką, gwiazdą przedwojennego kina i Władysławem Kowalskim, nowym aktorskim odkryciem Hasa w rolach głównych.

Pokaz w Kinie Pionier 1907: 7 kwietnia 2025

Złoto (1961)

czas trwania | 91’

Do turoszowskiej kopalni odkrywkowej węgla brunatnego przyjeżdża chłopak, który – podobnie jak wielu innych – szuka pracy. Zaprzyjaźnia się z geologiem, Piotrem, który pomaga mu zaadaptować się w nowym środowisku. Kiedy w kopalni pojawia się człowiek poszukujący chłopaka, ten wpada w panikę i postanawia uciec… „To nie jest film o tematyce produkcyjnej – powiedział reżyser – To jest film o ludziach. W tym filmie będzie mnóstwo kontrastów – zwykłe, osobiste ludzkie sprawy, ludzie pochłonięci tymi sprawami na tle wielkiej budowy”. Istotnie, dzięki typowej dla reżysera poetyce i umiejętności kreślenia kameralnych portretów bohaterów, film zamiast typowego „produkcyjniaka” stał się przypowieścią o poszukiwaniu wartości, o radości, ale i o szarzyźnie ludzkiego życia.

Pokaz w Kinie Pionier 1907: 8 kwietnia 2025

Jak być kochaną (1962)

czas trwania | 101’

Podczas podróży lotniczej aktorka Felicja wspomina czasy II wojny światowej. Zakochana w koledze z teatru, Wiktorze Rawiczu, ukrywała go przez niemal całą okupację, ciążył na nim bowiem wyrok śmierci z uwagi na podejrzenie o zabójstwo volksdeutscha Petersa. By uratować ukochanego, Felicja znosi liczne poniżenia, przemoc, gwałt. Liczy jednak, że Rawicz odwzajemni jej uczucie. Gdy kończy się wojna, bohaterka przeżyje kolejne dramatyczne rozczarowania.

Ekranizacja opowiadania Kazimierza Brandysa pod tym samym tytułem zrealizowana przez jednego z najwybitniejszych polskich reżyserów filmowych – Wojciecha Jerzego Hasa. „Jak być kochaną” oparty jest na monologach wewnętrznych głównej bohaterki. Wspomnienia Felicji przenoszą widzów nie tylko w brutalną rzeczywistość II wojny światowej, naznaczoną cierpieniem, grozą i lękiem, ale również w świat subtelnej, wrażliwej i kochającej młodej dziewczyny, która robi wszystko by uratować kochanego przez siebie i podziwianego mężczyznę.

Barbara Krafftówna stworzyła niezapomnianą i genialną kreację, którą należy uznać za jedną z najwspanialszych kobiecych ról w historii światowego kina. Dzięki swojemu talentowi znakomicie oddała uczucia i emocje towarzyszące jej bohaterce w różnych momentach akcji – od bezgranicznej miłości przez strach i poniżenie do rozczarowania i zgorzknienia. Efektem tego było uznanie krytyków i publiczności oraz nagroda na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Francisco w 1963 roku. Partneruje jej Zbigniew Cybulski, który odtwarzając Wiktora Rawicza, kabotyna, tchórza i mitomana, odważnie zrywa z postacią Maćka Chełmickiego z „Popiołu i diamentu” Andrzeja Wajdy.

Pokaz w Kinie Pionier 1907: 9 kwietnia 2025

Rękopis znaleziony w Saragossie (1964)

czas trwania | 182’

Jeden z najbardziej niezwykłych polskich filmów kostiumowych. Przedziwne perypetie Alfonsa van Wordena podczas jego podróży do Madrytu, gdzie ma objąć służbę w gwardii walońskiej, są okazją do opowiadania – przez spotykane przez niego postaci – kolejnych intrygujących historii. Bohater kilkakrotnie w zagadkowy sposób powraca do punktu wyjścia – tajemniczej karczmy i jej upiornego otoczenia, by ponownie wyruszać w znane mu czasy i przestrzenie, jednak za każdym razem wypełnione innymi postaciami i widziane z innej perspektywy.

Jest to adaptacja XIX-wiecznej powieści Jana Nepomucena Potockiego, dzieła o losach równie skomplikowanych, co opowiedziana w nim historia, opublikowanym ponad 140 lat po śmierci autora. Jest jednym z najciekawszych przykładów narracji szkatułkowej, w której jedna historia prowadzi do drugiej, a z kolei ta do kolejnych, a wszystkie razem tworzą pełen obraz fabuły. Film Hasa został wyróżniony na zagranicznych festiwalach i zdobył uznanie w wielu krajach. Podobnie, jak jego literacki pierwowzór, przez dziesięciolecia krążył po świecie w różnych skróconych wersjach, aż w 1997 roku, z inicjatywy Martina Scorsese i Francisa Forda Coppoli, zrekonstruowano jego pełną wersję i zaprezentowano ją zachodniej publiczności.

Pokaz w Kinie Pionier 1907: 10 kwietnia 2025

DRUGA CZĘŚĆ PRZEGLĄDU: PAŹDZIERNIK 2025

Szyfry (1966)

czas trwania | 80’

Dramatyczny list od syna sprawia, że Tadeusz, który mieszka w Anglii od czasu klęski wrześniowej 1939 roku, wraca do kraju. Maciek opowiada mu o matce niepotrafiącej pogodzić się ze śmiercią Jędrka – młodszego syna, który zginął podczas okupacji w tajemniczych okolicznościach. Opowieści Maćka, ciągle żyjącego wojennymi wspomnieniami, są dla ojca niezrozumiałe. Tadeusz nie umie odnaleźć się w świecie niegdyś najbliższych mu ludzi…

Po „Rękopisie znalezionym w Saragossie” reżyser powrócił do formy i tematu zawsze mu bliskiego – subtelnej analizy psychologicznej. Niedocenione dzieło, polemizujące z legendą szkoły polskiej, dzięki swojej formie obrazowania – realizmowi przeplatanemu symbolicznymi wizjami – sprawia, iż „Szyfry” są jednym z najoryginalniejszych filmów polskiej kinematografii.

Lalka (1968)

czas trwania | 151’

Film nie należy do wiernych adaptacji jednej z najznakomitszych powieści polskiej literatury, lecz stanowi swobodną kreację w oparciu o jej wątki. Reżyser uwypuklił osobisty dramat Wokulskiego, wpisany w obyczajową mozaikę Warszawy końca XIX wieku. Cechą postaci Wokulskiego jest wewnętrzne rozdarcie spowodowane nieodwzajemnioną miłością do Izabeli Łęckiej, nieszczęściem zaś – jego nazbyt romantyczna postawa i nieporadność samotnika zagubionego w snobistycznym, groteskowym społeczeństwie, którego życie Has maluje w iście turpistycznych obrazach.

Sanatorium pod klepsydrą (1973)

czas trwania | 124’

Wojciech J. Has, adaptując opowiadania Schulza, zdołał nie tylko podołać karkołomnemu zadaniu przełożenia na język filmu specyficznej poetyki prozy pisarza, ale także stworzył dzieło na wskroś oryginalne, znakomicie oddające atmosferę i klimat tej niezwykłej literatury.

W surrealistycznej scenerii dokonujemy wraz z bohaterem próby powrotu w świat dzieciństwa – do małego miasteczka, gdzieś na wschodnich kresach. Ten niezwykły świat wypełniają zjawy i majaki, ożywają figury woskowe z panopticum, pojawiają się postacie historyczne i zmaterializowane fantomy wyobraźni bohatera. Ta fantastyczna autobiografia napisana prozą, ale zawierająca pierwiastek najczystszej poezji, znalazła w wizji Hasa godny i prawdziwie oryginalny odpowiednik.

Nieciekawa historia (1982)

czas trwania | 106’

Bohater w dojrzałym wieku (Gustaw Holoubek) zakochuje się w młodej, pięknej kobiecie (Hanna Mikuć), której nie jest obojętny, ale waha się czy skorzystać z oferty losu. Jest żonaty, ma córkę na wydaniu, powinien zainteresować się bliżej jej kandydatem na męża (Janusz Gajos). Ulec zauroczeniu czy pozostać wiernym mężem – oto jest pytanie. Postawił je Antoni Czechow pisząc opowiadanie, które zekranizował Wojciech Has.

Pismak (1984)

czas trwania | 114’

Rafał, wydawca i redaktor satyrycznego pisemka „Diabeł”, zostaje aresztowany i osadzony w więzieniu w jednej celi ze słynnym kasiarzem Szpicbródką i oskarżonym o morderstwo zakonnikiem Sykstusem. Trwa I wojna światowa, ale świat więzienia stanowi zamkniętą enklawę, w której oderwany od codzienności pisarz prowadzi sam ze sobą dysputy o literaturze i sztuce. Dojrzewa w nim zamysł powieści, inspirowanej obserwacjami więziennego życia. Sam nie zna powodów własnego aresztowania, a informacje uzyskane podczas pierwszego przesłuchania nie są jasne: autorstwo plugawych artykułów, obraza moralności. Dopiero w kolejnej rozmowie ze śledczym dowiaduje się o znalezionym w jego mieszkaniu pistolecie, z którego zastrzelono w zamachu terrorystycznym dwie osoby. Mimo kontekstu historycznego reżyser skupia się na wątkach tajemnicy ludzkiego losu i problemie przemijania, tworząc wnikliwy portret psychologiczny bohatera – człowieka samotnego, zagubionego, niepogodzonego z czasem, w którym żyje.

Osobisty pamiętnik grzesznika przez niego samego spisany (1985)

czas trwania | 114’

Nocą, na opuszczonym cmentarzu, żołnierze odkopują grób. Wydobyte zwłoki ożywają. W zaciśniętej dłoni mężczyzna trzyma zwinięty rulon pergaminu – pamiętnik, dla którego dopuszczono się potajemnej ekshumacji. Ożywiony trup Roberta rozpoczyna opowieść o swoim życiu: zrodzony z grzechu, z miłości pozamałżeńskiej, nienawidził swego starszego brata, spłodzonego w legalnym małżeństwie. Dwóch młodzieńców wychowuje się po sąsiedzku, ale w dwóch odmiennych środowiskach. Starszy brat ceni sobie radości życia doczesnego, Robert zagłębia się w analizie grzechu, walcząc z ukrytymi pragnieniami, które wykorzystuje w swych manipulacjach Szatan, przyjmujący postać Nieznajomego…

Reżyser kolejny raz sięgnął tutaj po literaturę, która wydawała się nieprzekładalna na język filmu. Dzieło inspirowane jest utworem szkockiego poety Jamesa Hogga, stanowiącym rodzaj romantycznego poematu, będącego po części opowieścią grozy, który analizuje zależność woli i czynów człowieka od mrocznej strony jego duszy. Has zbudował swoją opowieść korzystając z motywu sobowtóra, co dało mu możliwość wprowadzenia interesujących rozwiązań. Obok wątku psychologicznego istotną rolę w filmie odgrywa wizja plastyczna reżysera i sposób organizowania przestrzeni. Film Hasa trudno odczytać jednoznacznie. Stanowi on raczej symboliczną przypowieść o ludzkim losie, który musi się wypełnić zgodnie z przeznaczeniem.

Niezwykła podróż Baltazara Kobera (1988)

czas trwania | 115’

16-letni Baltazar z Budziszyna staje się „wybrańcem” dzięki wierze w czystość moralną, którą pragnie zachować. Odbywa podróż do Drezna, gdzie uczy się w seminarium teologicznym, później do Wenecji, spotyka intrygującego podróżnika Pappagello i za jego pośrednictwem poznaje piękną lutnistkę, Rosę. Przyciągany na przemian przez Archanioła i Szatana, uczy się miłości, obrony prawdy i darowania krzywdy. A cel podróży cały czas jest złudny.

Myślą przewodnią filmu są słowa św. Anzelma z Cantenbury: „Lepiej posuwać się do przodu, nawet czasem błądząc, niż pozostawać w bezruchu”. „Historia Baltazara – powiedział reżyser – to tajemnica labiryntu. Labiryntu kabalistycznego. Bohater wędruje przez Niebo i Piekło, aby w końcu spotkać się ze Śmiercią i Miłością. Mój film jest bajką o wróżkach, jest jak sen przepełniony akcją: spiski, ucieczki i walki. Zostawiam każdemu widzowi określenie, co jest w tym marzeniem, a co rzeczywistością”.